Çift başlı kartal Zengîler ve Eyyübilerden Haçlılara; Fatîmilerden Sicilya Normanlarına ve Anadolu Selçuklularından Bizanslılara geçerek Bizans ve Trabzon Rum Pontus İmparatorlukları ve Avrupa şövalyelikleri Sırp ve Yunan krallıkları, Avusturya (Macaristan) İmparatorluğu ve Rus Çarlığı gibi pek çok devlet arması veya bayrak motifi olarak kullanılmıştır. Bugün ise Arnavutluk bayrağının ana motifini teşkil etmektedir.
Çift başlı Türk-İslâm kartalını henüz çözümlenememiş en önemli problemi sivri uçlu kulaklarıdır.
Orta Asya ve Anadolu Selçuklu sanatlarında tek başlı kartallarda da görülen sivri kulaklara ilk defa M.Ö. S.yy'a ait Altay bölgesi kurganlarındaki buluntularda rastlanmaktadır. Öte yandan Türk-İslâm sanatında yaygın olan kuş kartal motiflerinin Orta Asya mitolojilerinden Şaman kültüründen kaynaklandığı da bilinen bir husustur. Figürde kulakların puhu kulağı olduğunu ortaya koymaktadır.
Şamanizm’de yaratıcı Tanrıyla insanlar arasında arabulucu rol oynayıp kötülüklere ve hastalıkları karşı koruyucu olarak puh ilahi aracı rolündedir.
Anadolu Selçuklu surları arasındaki I. Alaaddin Keykûbad'ın kartal motifine özel önem verdiği, Kubâdiye ve Alaaddin saraylarından başka onun zamanına tarihlenmesi gereken Aspendos tiyatrosundaki av köşkünün de kartal motifli çinilerle döşendiği bilinir. Konya kalesinin kapılarından birisinin üstüne de çift başlı kartal Sultan Alaaddin'in ibaresi veya arması mahiyetindeki yazı Arapça "Es-sultânî" olarak kartalın göğsüne işlenmiştir.
Açık kanatlı kartal şekli Türk halılarında çok fazla örneklere sahiptir. Bu şekil örnekleri Sümer mühürlerinde de görmekteyiz. Açık kanatlı kartal birçok mühürde güneş kursu amblemi olarak görülür. Nurettin Mehmet'in 1174-1185 Diyarbakır'ı fethinde bu şekildeki kartal zafer sembolü olarak Diyarbakır'ın Halep kapısına yapılmıştır..
Selçuklu sanatında kartalın yeri büyüktür. Kartal cinsinden kuşlar devamlı kullanılmıştır- Bunların açık kanatlı tek kuş formu hiç yoktur. Selçuklular dönemine ait kanatları açık Meraldik bir kartal örneği halen Konya müzesinde mevcuttur. Ama bu Icartal çift başlıdır. Halılarda görülenler ise çok üsluplaşmıştırlar. Uçar şekildeki kartal yazılı kayadan ve alacadan çıkarılan eserlerde İlahenin taşıyıcısıdır. Eskişehir kale duvarındaki kapı süsü olarak bulunan kartal, Konya müzesindedir. (Gönül 1963).
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder