Anadolu'daki dokunan hayvan figürlü halıların motifleriyle, Teke, Salur, Ergani, Arabacı gibi Türkmen dokumalarındaki motif ve kompozisyonları arasında büyük benzerlikler vardır. Bu halıların zemini genelde büyük küçük karelere bölünüp kare içleri sekizgenlerle doldurulmuş, bunların içleri de stilize kuşlarla doldurulmuştur. Kuyruklu hayvanlar serpiştirilmiş şekilde dağıtılmıştır. Şahin, doğan, kartal gibi ongun olan hayvanların mücadele sahneleri tasvir edilmiştir.
Kartal figürü döşemealtı halılarının bordürlerinde kullanılmıştır. Türkmen , dokumalarında stilize edilmiş bir ağacın iki yanında yüz yüze ve sırt sırta dönmüş, iki başlı dört ayaklı hayvanları dokumaktadırlar.
Orta Asya'nın tavuk ve muska gibi sembolik kuş motiflerinin biraz daha uzak akrabalarını Mevlâna Vakıflar Müzesinde bulabiliriz. Vakıflar müzesinde Türkmenlere ait olan hayvanlı halının yüzeyi iki büyük dikdörtgene bölünmüş orta da stilize bir ağaç etrafında sorguçlu kuşların, tüyleri çengelli ve gagalı olarak düşünülmüştür. XV.y.y. sonuna doğru tarihlendirilir.
16.y.y.'da Türk halı sanatında hayvan figürleri kaybolur, yerini ise geometrik alanlar sabit kalmak suretiyle içine yerleştirilen sekizgen ve baklavalar alır.
18.y.y.'dan sonra esas motif olmasa da dolgu olarak görülürler. Anadolu, Osmanlı etkisiyle Kafkas ejder halılarında 16.yy başından itibaren daha stilize olmuş şekilde görülürler.
14.y.y.'da Simon Martin tarafından resmedilen çifte kartallar, hayvan figürlerinin halılarda 13.yy. sonlarına doğru ele alınmaya başladığını gösterir. Öyleyse hayvanlı halılar Selçuklu halıları son grubuyla çağdaştırlar. Bunlar sadece Selçuklu saray köşklerinde görülürler.
Ming ve Marby halılarının geometrik taksimatı Bergamalarda devam etmiştir. Daha sonraları tekrar görülmeleri sanat anlayışındaki derin izlerin etkisine bağlıdır.
13.-15.y.y. Anadolu hayvanlı halıları günümüze değin çeşitli aşamalardan geçerek ulaşmıştır. Ama 14. y.y. kadar parlak dönem Türk halı sanatı tarihinde görülmemiştir. Çağımız sanat anlayışı içinde geleneksel üslup özelliklerine bağlı olarak yeni hayvan figürlü desen ve kompozisyonların oluşturulmasına yönelik çalışmaların akademik düzeyde Geleneksel Türk El Sanatlarına bağlı Halı Kilim ve Eski Kumaş Tasarımları Ana Sanat dalı programınca takip edilmesi gerekmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder