Boyanmış elyafın ışığa, ısıya, sürtünmeye ve yıkanmaya karşı gösterdiği dirence “haslık” denir. Her çeşit boyanın güneş ışığı, sürtünme, su damlası, yıkama, deniz suyu, ağartma, ter, kuru temizleme, asit alkali, ütü gibi tüm mekaniksel, fiziksel ve kimyasal etkilere karşı kısa veya uzun süre dayanıklılık gösterebilmesi ve renginin değişmemesi yani “has” bir boya olması istenmektedir (Uğur 1988, Kahvecioğlu 2003).
Halı ve kilim ilmelik ipliklerinin sürekli ışık alan ortamda bulunması, sürtünme ve yıkanma gibi dış etkilere maruz kalması sebebiyle haslık değerlerinin özellikle ışık, sürtünme ve su damlası haslıklarının yüksek olması istenmektedir.
Bu nedenle köknar kozalakları ile ön, çift ve son mordanlama yapılarak sıcak ekstrakt yöntemiyle boyanmış ilmelik yün halı ipliklerinden elde edilen renklerin ışık, sürtünme
ve su damlası haslık değerleri; %100, %150, %200 kozalak miktarına göre ayrı ayrı
çizelgeler halinde verilmiştir.
Ancak köknar kozalaklarından elde edilen ekstraktlarla ilmelik yün halı ipliklerinin boyanarak elde edilen renklerin haslık değerlerinin belirlenmesi çalışması ilk olması nedeniyle, araştırmada elde edilen renklerin bu sebeple karşılaştırılması yapılamamıştır.
5.3.1 Ön mordanlama ile elde edilen renklerin haslık değerleri
İlmelik yün halı ipliklerinin köknar kozalaklarının %100 oranında alınması ile ön mordanlamayla boyama sonucu elde edilen renklerin haslık değerleri çizelge 5.11’de verilmiştir.
Çizelge 5.11 Ön mordanlama ile boyanmış ilmelik yün halı ipliklerinin haslık değerleri
(bitki oranı %100)
| MORDAN ADI | IŞIK HASLIĞI | SÜRTÜNME HASLIĞI | SU DAMLASI HASLIĞI | |
| YAŞ | KURU | |||
| Alüminyum potasyum sülfat | 4 | 3 | 3 | 5 |
| Bakır sülfat | 7 | 3 | 3 | 5 |
| Çinko klorür | 3 | 2-3 | 3-4 | 4-5 |
| Demir sülfat | 7 | 1 | 3-4 | 5 |
| Kalay klorür | 3 | 3 | 4 | 4-5 |
 | 5 | 3-4 | 3 | 5 |
| Sodyum klorür | 3 | 3-4 | 5 | 5 |
| Sodyum sülfat | 3 | 3-4 | 3 | 4-5 |
| Tannik asit | 2 | 3 | 3-4 | 4-5 |
| Tartarik asit | 5 | 3-4 | 4-5 | 4-5 |
| Mordansız | 4 | 4 | 5 | 5 |
Çizelge 5.11 incelendiğinde, %100 oranında köknar kozalağı alınarak ön mordanlama
yapılarak elde edilen renklerin ışık haslık değerlerinin 2 ile 7 arasında değiştiği görülmektedir. En düşük ışık haslık değerini 2 ile tannik asit ile mordanlanmış ilmelik yün halı iplikleri verirken, en yüksek haslık değerini ise 7 ile bakır sülfat ve demir sülfat
ile mordanlanmış ilmelik yün halı iplikleri vermiştir.
Aynı çizelgede sürtünme haslık değerleri incelendiğinde, değerlerin 1ile 3-4 arasında
değiştiği görülmektedir. En düşük sürtünme haslık değerini 1 ile demir sülfatla mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinden, en yüksek sürtünme haslık değeri ise 3-4
ile potasyum bikromat, sodyum klorür, sodyum sülfat ve tartarik asit ile mordanlanmış
ilmelik yün halı iplikleri vermiştir.
En yüksek ışık haslık değerini 7 ile bakır sülfat mordanının yanında demir sülfat mordanı da verirken, en düşük sürtünme haslık değerini de 1 ile yine demir sülfat mordanının verdiğini görmekteyiz.
Su damlası haslık değerleri incelendiğinde, yaş su damlası haslık değerinin 3 ile 5, kuru
su damlası haslık değerinin ise 4-5 ile 5 arasında değiştiği görülmektedir.
Yaş su damlası haslığında en düşük değeri 3 ile alüminyum potasyum sülfat, bakır sülfat, potasyum bikromat ve sodyum sülfatla mordanlanmış ilmelik yün halı iplikleri verirken, en yüksek değeri 5 ile mordansız ve sodyum klorürle mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinin verdiği görülmektedir.
Kuru su damlası haslığında; en düşük değeri 4-5 ile çinko klorür, kalay klorür, sodyum sülfat, tannik asit ve tartarik asitle mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinde görülürken, en yüksek değeri ise 5 ile mordansız ve alüminyum potasyum sülfat, bakır sülfat, demir sülfat, potasyum bikromat ve sodyum klorürle mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinde görülmektedir.
Köknar kozalaklarının %150 oranında alınması ile ön mordanlamayla ilmelik yün halı ipliklerinin boyanması sonucu elde edilen renklerin haslık değerleri çizelge 5.12’de verilmiştir.
Çizelge 5.12 incelendiğinde, ilmelik yün halı ipliklerinin köknar kozalaklarının %150 oranında alınarak ön mordanlamayla boyanması sonucu elde edilen renklerin ışık haslık değerlerinin 2 ile 7 arasında değiştiği görülmektedir. En düşük ışık haslık değerini 2 ile
tannik asit verirken, en yüksek ışık haslık değerini 7 ile bakır sülfat ve demir sülfat ile mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinden elde edildiği görülmektedir.
Çizelge 5.12 Ön mordanlama ile boyanmış ilmelik yün halı ipliklerinin haslık değerleri
(bitki oranı %150)
| MORDAN ADI | IŞIK HASLIĞI | SÜRTÜNME HASLIĞI | SU DAMLASI HASLIĞI | |
| YAŞ | KURU | |||
| Alüminyum potasyum sülfat | 4 | 2-3 | 3-4 | 5 |
| Bakır sülfat | 7 | 2 | 3 | 5 |
| Çinko klorür | 3 | 2-3 | 3-4 | 5 |
| Demir sülfat | 7 | 1 | 2-3 | 4 |
| Kalay klorür | 3 | 3-4 | 4 | 5 |
| | 5 | 3 | 3-4 | 5 |
| Sodyum klorür | 3 | 3-4 | 4 | 4-5 |
| Sodyum sülfat | 3 | 3 | 5 | 4-5 |
| Tannik asit | 2 | 3 | 3 | 3 |
| Tartarik asit | 4 | 3-4 | 4-5 | 4-5 |
| Mordansız | 4 | 3 | 5 | 5 |
Sürtünme haslık değeri incelendiğinde ise, değerin 1 ile 3-4 arasında değiştiği
görülmektedir. Sürtünme haslık değeri en düşük 1 ile demir sülfatla mordanlanmış
ilmelik yün halı iplikleri verirken, en yüksek değeri 3-4 ile kalay klorür, sodyum klorür
ve tartarik asitle mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinden elde edildiği görülmektedir.
En yüksek ışık haslık değerini 7 ile bakır sülfat ve demir sülfatla mordanlanmış ilmelik yün halı iplikleri verirken, en düşük sürtünme haslık değerini de 1 ile yine demir sülfatla mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinin verdiği görülmektedir.
Su damlası haslık değerleri incelendiğinde, yaş su damlası haslık değerinin 2-3 ile 5, kuru su damlası haslık değerinin ise 3 ile 5 arasında değiştiği görülmektedir.
Yaş su damlası haslığında en düşük değeri 2-3 ile demir sülfatla mordanlanmış ilmelik yün halı iplikleri verirken, en yüksek değeri 5 ile mordansız ve sodyum sülfatla mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinin verdiği görülmektedir.
Kuru su damlası haslığında; en düşük değeri 3 ile tannik asitle mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinde görülürken, en yüksek değeri ise 5 ile mordansız ve alüminyum potasyum sülfat, bakır sülfat, çinko klorür, kalay klorür ve potasyum bikromatla mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinde görülmektedir.
Köknar kozalaklarının % 200 oranında alınması ile ön mordanlamayla ilmelik yün halı ipliklerinin boyanması sonucu elde edilen renklerin haslık değerleri çizelge 5.13.’de verilmiştir.
Çizelge 5.13 incelendiğinde, ilmelik yün halı ipliklerinin köknar kozalaklarının % 200 oranında alınarak ön mordanlamayla boyanması sonucu elde edilen renklerin ışık haslık değerlerinin 2 ile 8 arasında değiştiği görülmektedir. En düşük ışık haslık değerini 2 ile çinko klorür verirken, en yüksek ışık haslık değerini 8 ile demir sülfat ile mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinden elde edilmiştir.
Aynı çizelgede sürtünme haslık değerleri incelendiğinde ise, değerlerin 1 ile 4 arasında değiştiği görülmektedir. Sürtünme haslık değeri en düşük 1 ile demir sülfatla mordanlanmış ilmelik yün halı iplikleri verirken, en yüksek değeri 4 ile tartarik asitle mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinden elde edilmiştir.
En yüksek ışık haslık değerini 8 ile demir sülfatla mordanlanmış ilmelik yün halı iplikleri verirken, en düşük sürtünme haslık değerini de 1 ile yine demir sülfatla mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinin verdiği görülmektedir.
Çizelge 5.13 Ön mordanlama ile boyanmış ilmelik yün halı ipliklerinin haslık değerleri
(bitki oranı % 200)
| MORDAN ADI | IŞIK HASLIĞI | SÜRTÜNME HASLIĞI | SU DAMLASI HASLIĞI | |
| YAŞ | KURU | |||
| Alüminyum potasyum sülfat | 4 | 3 | 3-4 | 5 |
| Bakır sülfat | 7 | 2-3 | 2-3 | 5 |
| Çinko klorür | 2 | 2-3 | 3-4 | 4-5 |
| Demir sülfat | 8 | 1 | 2-3 | 4-5 |
| Kalay klorür | 3 | 3-4 | 3-4 | 5 |
| | 5 | 3 | 3 | 5 |
| Sodyum klorür | 3 | 3 | 3-4 | 5 |
| Sodyum sülfat | 3 | 3-4 | 3-4 | 5 |
| Tannik asit | 5 | 3 | 4-5 | 5 |
| Tartarik asit | 4 | 4 | 5 | 5 |
| Mordansız | 5 | 3-4 | 5 | 5 |
Yine çizelge 5.13 su damlası haslık değerleri incelendiğinde, yaş su damlası haslık
değerinin 2-3 ile 5, kuru su damlası haslık değerinin ise 4-5 ile 5 arasında değiştiği görülmektedir.
Yaş su damlası haslığında en düşük değeri 2-3 ile demir sülfatla mordanlanmış ilmelik yün halı iplikleri verirken, en yüksek değeri 5 ile mordansız ve tartarik asitle mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinin verdiği görülmektedir.
Kuru su damlası haslığında; en düşük değeri 4-5 ile çinko klorür ve demir sülfatla mordanlanmış ilmelik yün halı ipliklerinde görülürken, en yüksek değeri ise 4-5 değerinin dışındaki tüm boyamalarda kuru su damlası haslık değeri 5 olarak bulunmuştur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder